Gutteguttegut, het jaar 2000 ligt al weer een decennium achter ons! Gezelligheid kent geen tijd, zo is dat ... Toch zal dat fijne ronde jaartal voor echte 20e-eeuwers zoals ik altijd een gevoel oproepen van hoop en belofte, van vooruitgang en van, ja ik kan het niet anders omschrijven: ‘als ik later groot ben …’ (Reeds op zeer jonge leeftijd rekende ik uit hoe oud ik zou zijn in 2000: vierenveertig. En verdomd, zo oud werd ik in dat jaar op de kop af!) Wanneer zijn schrijvers, denkers, journalisten, essayisten en andere fantasten eigenlijk begonnen die schitterende 2 met die prachtige 000 te gebruiken als baken in de tijd, als sexy symbool voor ‘De Toekomst’ ? Dat zou het onderzoeken waard zijn … Ik voor mij zet enige euro’s op de Amerikaan Edward Bellamy, die in 1888 de toekomstroman Looking Backward publiceerde. Die ging over een inwoner van Boston die rond die tijd in slaap viel, om pas weer in 2000 wakker te worden, uitgerust, kerngezond en niet verouderd. Maar in plaats van een heksenketel van oversekste democraten en rabiate neo-cons trof hij een schier perfect Amerika aan, een socialistisch (!) Utopia, dat op zich weer slaapverwekkend was in zijn brave perfectie.

Natuurlijk waren 1800 en 1900 ook fraaie jaartallen. En met 2100, 2200, 2500 enz. is op voorhand ook niks mis. Maar zouden 1800 en 1900 de fantasie nou net zo geprikkeld hebben als 2000 ? En wat te denken van het jaar 1000? Toen meende men ook al zeker te weten dat de wereld zou vergaan, maar no such luck. Over het Jaar Nul zullen we het hier maar niet hebben. Wat dát niet op z’n geweten heeft …

En what’s next? 2100 lijkt mij bij nader inzien toch een kansloos zwaktebod.

Maar ja, 3000 is wel weer érg ver weg …

Het is trouwens een wrede speling van het Lot (of rotstreek van het Opperwezen, zo u wilt) dat grote Kladderadatsche juist nooit plaatsvinden in fraaie ronde jaren maar doorgaans nét iets eerder of later. Het meest recente voorbeeld: 11 september 2001, toen القاعدة Inc., a.k.a Al Qaida, Al-Qaeda, al-Qaida, al-Qa'ida of al-Qa'idah plotsklaps het wereldtoneel betrad (“Allahs anti-aannemers, voor al uw hoogbouwsloopwerkzaamheden”). U weet het nog: de gevreesde ineenstorting van de beschaving tengevolge van de Millennium Bug (Y2K voor intimi) was uitgebleven en in plaats daarvan stortten er ‘alleen maar twee flatgebouwtjes in op Manhattan’ (vrij naar ‘Amerika-deskundige’ M. van Rossem!). Y2K was, zo bleek, geheel gebaseerd geweest op aangeprate angsthazerij en technisch onbegrip. Nog héél eventjes, welgeteld achttien luttele maanden, leek het alsof we - oraal georiënteerde wereldleiders in het algemeen en één verstokte sigarenliefhebber in het bijzonder ten spijt - nog jaren voort zouden kunnen met Bush Seniors New World Order …

Wat die Millennium Bug betreft: dát was nou eens een nachtmerriescenario waar snel en meedogenloos mee kon worden afgerekend!! Reeds in de vroege ochtend van 1 januari 2000 namelijk. Eeuwig jammer dat niet álle paniekerige flauwekul voorzien is van zo’n voor simpele stervelingen overzienbare deadline … Heel voorzichtig en heel verlegen hoor je zelfs eco-bevlogenen tegenwoordig wel eens toegeven dat die Club van Rome uit de jaren zeventig toch eigenlijk hoofdzakelijk onzin uitkraamde. Maar dat heeft dus een half mensenleven gekost en echt van harte gaat het in groene kringen nog steeds niet. (Voor de jongeren: dit gaat niet over een herensociëteit in het Vaticaan en evenmin - God forbid ! – over een beroemde R.K. padvinderskring. Zoek ’t maar even op in Wikipedia.) En wat is er gebeurd met die Zure Regen waar ze het een paar jaar na De Club ineens allemaal over hadden? Vooral zuur voor al die Alletjes Gore avant-la-lettre, als je het mij vraagt, zo’n mooie mondiale milieuramp waar we op mysterieuze wijze aan ontsnapt zijn … Ik zie de archeologen van de 24e eeuw al vol verwondering kijken naar de overblijfselen van onze zonnepanelen, windmolenparken, ‘ecoducten’ en andere Kyoto-idiotica. Zou er dan eentje bij zijn die zijn helm afzet, zich peinzend op het achterhoofd krabt en mompelt: “ja, maar zo’n broeikasgasreductie van - wat was het ook al weer? 5,2% ? Tja, dat wás ook niet niks natuurlijk ….”

Hoe dan ook, historische aardverschuivingen en ‘revolutiejaren’ hebben in het algemeen een hardnekkige voorkeur voor onronde jaartallen: 1789 (Franse Revolutie, 19e eeuw begint 11 jaar te vroeg), 1848 (poging om 1789 nog eens dunnetjes over te doen), 1968 (hoogtepunt van de sixties, toen ze al weer bijna voorbij waren), 1989 (weg muur) en 2001 dus (weg WTC). En ’14 -‘18 … waar sloeg dat nou helemaal op? (19e eeuw bijna een hele generatie over tijd - maar bloeden dat het toen ook deed ….) De keer daarop was het bij uitzondering wel raak: ’40-’45. Alhoewel …? Mag ik er beleefd op wijzen dat WOII elders in de beschaafde wereld natuurlijk gewoon begon in september 1939 !! I rest my case …

Terug naar 2000. En dan niet dat saaie jaar uit de ‘echte geschiedenis’, het jaar van Bush jr. en eindeloze hertellingen, het jaar na het jaar dat reeds lang tevoren hartverscheurend was aangekondigd door Prince & zijn hoogsteigen Revolution; het jaar na het jaar van aanzwellende millenniumpaniek, die dus een even grote anticlimax bleek als de gelijk een sompige sigaar uitgesiste Lewinsky-affaire . Nee, het gaat mij om 2000 als symbool van de Verst Voorstelbare Toekomst, wat het volgens mij gedurende de hele 20e eeuw was. Hoe stelde men zich dat jaar voor? Tja, da’s een ander grappig verschijnsel: in onze hersenspinsels over de toekomst zitten we er vaak net een beetje naast en soms ook heel ver. Sowieso zeggen zulke voorspellingen meer over de tijd waarin ze worden gedaan, en over waar men toen mee bezig was, dan over de toekomst. Ook over hoe het begin van de 21e eeuw eruit zou zien, tastten we lang in het duister. We begonnen het pas een beetje te begrijpen toen het - ja, zo kan ik het ook - heel dichtbij kwam. Een beetje laat dus. Een beetje té laat in sommige opzichten …

Dat er van alles veranderde en zou blijven veranderen op het gebied van de communicatie, was al lang duidelijk. Dat computers steeds belangrijker zouden worden, was een inzicht van latere datum maar was gedurende de gehele tweede helft van de twintigste eeuw toch ook een opinion reçue. Des te eigenaardiger dat vóór de jaren negentig vrijwel niemand al toekomstfantaserende op het idee kwam die twee ontwikkelingen met elkaar in verband te brengen. En dat niemand voorzag hoe daardoor ouderwetsigheden als foto's, brieven, telefoons, boeken en kranten hierdoor een tweede jeugd tegemoet zouden gaan …. In geen enkel SF-verhaal werd een wereld beschreven waarin brochures, posters, etalages, peepshows, films en allerlei andere kunst, encyclopedieën en dagboeken bestonden … die je op elk tijdstip en op vrijwel elke plek kon raadplegen. En liedjes die je overal en altijd kon horen. Terwijl met name radio en televisie natuurlijk duidelijk in de juiste richting hadden gewezen …. En dat je in principe iedereen op elk moment van de dag en nacht kon bereiken (of op zijn minst ‘real time’ een gesproken of geschreven boodschap kon achterlaten). En dat je, mits voorzien van de nodige gadgets, nooit meer kon verdwalen … enz. enz. enz.

En dan nog zoiets: in veel toekomstdromen is alles pais en vree. Zo niet, dan wordt er – al een stuk realistischer - een vijand bedacht en/of een reden om elkaar naar het leven te staan. Na Hitler en Stalin lag het voor de hand om het wat dat betreft te zoeken in allerlei krankzinnige massabewegingen, politieke ideologieën en megalomaan schuimbekkende individuen. Je kunt het niemand kwalijk nemen. Het Gele Gevaar werd afgewisseld door het Rode en vice versa, Smersh en Spectre door Goldfinger, Blofeld, Olrik, Plekzy-Gladz, Darth Veder en een hele serie lijpe Doctors (No, Miloch, Septimus, Strangelove). Dat het gevaar uiteindelijk zou komen van een religie, en dan nog wel van een zo exotische en in de ogen van velen achterhaalde als de islam, dat leek futuristen kennelijk te ver gezocht.

Zo zie je maar weer …

De allergrootste flop qua jaar-2000-voorspellingen – en het zal straks met jaar-3000-voorspellingen wel niet anders gaan – was de hardnekkige onderschatting van ‘huisje, boompje beestje’, oftewel het saaie en simpele maar onmiskenbare, en in kristallen bollen aller tijden meestal over het hoofd geziene feit dat het leven van de meeste mensen altijd blijft verlopen langs dezelfde grote lijnen: kindertijd, school, werk, relatie, kindjes, ouwe dag. En dan: floep, weg! Zelfs onze vrije tijd, waarvan we in 2000 weliswaar aanmerkelijk meer hadden dan honderd of tweehonderd jaar eerder, brachten we niet eens op zo’n héél andere manier door: etend, drinkend, ons ontlastend en vervolgens reinigend, knutselend, rustend, ons verplaatsend en/of anderszins bewegend, spelend, vrijend, slapend ... Af en toe enig divertissement, een voorstelling van het een of ander, al dan niet gevolgd door een opstootje. Kortere en langere uitstapjes, aanvankelijk vooral dichtbij huis, later steeds verder weg. Mensen werden en worden nog steeds geboren, werken dikwijls heel wat af, raken nu en dan ziek en gaan uiteindelijk allemaal dood, zij het steeds een beetje later. En in de tussentijd planten de meesten zich ook nog altijd voort.

Seks, geld en aanzien behoren ook nog immer tot de allerbelangrijkste dingen op de planeet, belangrijker misschien zelfs nog dan vroeger … Alhoewel, vroeger had je natuurlijk meer mensen zonder enig aanzien en zonder een stuiver. En dán wordt geld, zoals bekend, pas echt belangrijk, als je het niet hebt. O ja, en honger, oorlog, onrecht, geweld en onderdrukking zijn ook nog steeds aan de orde van de dag. Maar dáár gingen Bono en Blair nou eindelijk eens iets aan doen, toch?

Goh, ik kan niet wachten op het jaar 3000 (zelfs als ik het zou willen) …

H.A.  2010


++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++