B.S.

“Als er iets natuurlijks aan de mens is, is het wel zijn vermogen tot grote aanpassingen. Bijvoorbeeld om ‘de onbekende’ niet ogenblikkelijk in de pan te hakken maar er vreedzaam mee samen te leven”, zo luidt de conclusie van microbiologe Rosanne Hertzberger in haar artikel “Stef Blok en het Paleo-dieet” (NRC, 8 september 2018).  Ik ben het hiermee eens.

Je zou zelfs kunnen zeggen dat dit precies is waar het om draait bij een begrip als ‘beschaving’: in hoeverre is de moderne mens in staat zijn(/haar/etc.) in hoge mate evolutionair bepaalde ‘natuur’ te beheersen, in te perken, om te buigen …? Door nurture en andere omgevingsfactoren, maar ook door persoonlijke, morele dan wel pragmatische beslissingen en inspanningen, daarbij al dan niet geholpen door technische hulpmiddelen en wetenschappelijke inzichten.

Daarom verbaast het dat Hertzberger ons in hetzelfde artikel meent te moeten waarschuwen voor iedereen die beweert iets “te weten over onze hersenen, onze jagende en verzamelende voorouders en ons DNA”. Mocht u zulke types tegenkomen, “dan moet uw bullshitmeter rood uitslaan”! 

O ja? Waarom zou dat moeten? Nou, zegt Rosanne, evolutie “kan veel sneller gaan dan DNA kan veranderen”. Dat klopt – en gelukkig maar! Alleen … dan gebruik je het begrip evolutie in zijn ruimere betekenis van verandering of ontwikkeling. En dan heb je het dus niet meer over ‘evolutie door natuurlijke selectie’ (Darwin t/m Dawkins). Dat proces - bijna onvoorstelbaar traag en langdurig - verloopt wel degelijk via mutaties en DNA. En het heeft wel degelijk ingrijpende consequenties voor de manier waarop moderne mensen met elkaar omgaan. Denk aan fundamentele zaken als de voortplantingsdrift, het ‘fight or flight’-instinct, walging/afkeer enz. Laat ik het meest tot de verbeelding sprekende voorbeeld nemen: het fortuinlijke feit dat mannen anno 2018 niet meteen iedere aantrekkelijke vrouw bespringen (uitzonderingen daargelaten), laat volstrekt onverlet dat seksualiteit en seksuele rivaliteit in hoge mate bepalend zijn voor ons gedrag - van sportschoolbezoek tot stropdaskeuze, van politieke sympathieën tot automerkvoorkeur.

Overigens is het denkbaar dat de mens er binnenkort voor het eerst in de geschiedenis in zal slagen meer dan marginale invloed uit te oefenen op dat proces, of het zelfs geheel op te schorten (geboortebeperking, biochemie/microbiologie/bio-informatica), maar dat is in dit verband niet relevant.   

Ik geef het toe: ik voelde me aangesproken door die bullshitmeterwaarschuwing want - ik haal mezelf natuurlijk niet graag aan, maar goed - dit schreef ik onlangs:

Ik denk dat het mogelijk is “dat mensen met verschillende culturele en religieuze achtergronden binnen één land vreedzaam samenleven (…) Maar (…) makkelijk is zulk harmonieus samenleven zelden! Het komt de mens bepaald niet aanwaaien en er zijn inderdaad grenzen aan wat een ‘ontvangende maatschappij’ kan hebben. En dat heeft beslist te maken met onze evolutionaire geschiedenis.  Het is aannemelijk dat mensachtigen van de circa 2.500.000 jaar dat zij op aarde rondslingeren, -springen, -sluipen en -lopen, dat pas zo’n kleine 10.000 jaar doen in leefgemeenschappen groter dan enkele tientallen of honderden (…). Je kan het leuk vinden of niet (…) maar een zekere mate van ‘zij-versus-ons-denken’ maakt deel uit van de aard van het beestje dat wij nu eenmaal zijn. Het is mijn stellige overtuiging dat een gemeenschappelijke taal enorm kan helpen bij het proces van integratie/assimilatie en dat hetzelfde geldt voor een gemeenschappelijk ideaal. Evenzeer geloof ik dat het zaak is op nuchtere wijze na te denken over hoeveel nieuwkomers een bestaande natie aankan per jaar of per decennium - zeker bij ontstentenis van zo’n taal en ideaal, en zeker in kleine landen.

Even een snelle blik op mijn (in het algemeen toch redelijk scherp gekalibreerde) bullshitmeter: mmm, niks te zien …

Hertzbergers artikel was de zoveelste kritische reactie op de controversiële uitspraken van Stef Blok. Oké, deze keer geen pure laster à la ‘een complot om de liberale democratie om zeep te helpen’ (Ben van der Velden), of ‘een hetze tegen iedereen die anders is’ (Geert Mak, Sylvana Simons e.a.). Dat is al iets. Maar om nou te zeggen dat Hertzbergers voedingswetenschappelijke betoog hout snijdt …

We weten het inmiddels wel: onze minister van Buitenlandse Zaken heeft in een grotendeels geïmproviseerd en wellicht daardoor wat slordig betoog over o.a. multiculturalisme en immigratie gezegd dat we diep in onze genen waarschijnlijk “een overzichtelijke groep willen hebben die groot genoeg is om mee te jagen of een dorpje te onderhouden” en dat we “niet goed in staat zijn om een binding aan te gaan met ons onbekende mensen, tenzij we zo rijk zijn dat het ons allemaal niet zo veel meer kan schelen”. Nogmaals, hij zei dat niet zomaar: het ging over xenofobie en over de mogelijke schaduwzijden van massa-immigratie en multiculturalisme. En hij voegde er nota bene aan toe: “Ik sta open voor mensen die dat op empirische basis kunnen weerleggen.”

Doet onze populaire microbiologe-annex-columniste-annex-talkshowgast dat? Worden er in haar artikel überhaupt argumenten aangevoerd? O ja: “de aanpassingen die het menselijk lichaam onderging sinds de landbouwrevolutie”; vroeger konden namelijk alleen zuigelingen tegen melk, inmiddels zijn ook de meeste volwassenen lactosetolerant -  en “dat alles in nog geen 6.000 jaar”.

Ooooo-ké … !?!?       

Nog geen 6.000 jaar …

Nog geen 80 jaar na Auschwitz: een Nederlandse politicus (bekend als non-descript) waagt het om (ongescript maar nog steeds tamelijk voorzichtig) in te gaan tegen het naïeve, soms letterlijk grenzen-loze optimisme van de multiculti-dromers. En wat doet mevrouw Hertzberger? Zij veegt hem op één hoop met Jordan Peterson en Yuval Harari (so far so good: niet de minsten immers) én ... de aanhangers van het omstreden paleodieet. 

Tja.

Mocht Blok bij nader onderzoek inderdaad tot die laatste groep blijken te behoren, spreekt zijn fysiek in elk geval niet in het nadeel van dat dieet! Hoe dan ook, Hertzbergers logica ontgaat mij. Maar ik ben dan ook geen bioloog.

O ja: Stef Blok heeft alles wat hij op 10 juni zei, inmiddels ingetrokken. En hij meende het ook niet.

 H.A., elf september 2018